In mijn vorige blogs heb ik het een en ander uitgelegd over over efficiënt bewegen en het bevorderen van de bewegingskwaliteit, eigenlijk dus kinetische controle. Met compensatie en ongecontroleerde bewegingen doel ik niet op het voor de hand liggende. Maak je onverwachts een onhandige beweging wanneer je bijvoorbeeld geduwd wordt, dan kun je jezelf pijn doen. Is dat bijvoorbeeld je knie, dan vermijd je pijn door je knie niet te buigen. Tijdens het lopen, compenseer je met je heup om toch te kunnen doen wat je wilt doen. Je beweegt anders, je compenseert. Je merkt vaak al snel dat het andere pijntjes en klachten oplevert. Hier ben je je bewust van, je kent de oorzaak en het gevolg is verklaarbaar.
Ook op neuromusculair niveau treden compensaties op. Als spieren niet of nauwelijks gebruikt voor hun doeleinden, dan ontwikkelen die spieren zich ook niet. En andere spieren nemen taken over. Deze bewegingsdisfuncties beperken onze prestaties en verhogen de kans op blessures enorm. Hoe zich dit ontwikkelt, verschilt per persoon. Door blessures of trauma’s in het verleden, of je dagelijkse activiteiten zoals werk, ontwikkelt jouw bewegingspatroon zich.
Wat is compensatie
Compensatie is een alternatieve neuromusculaire strategie die het lichaam gebruikt wanneer de van nature voorgeschreven neuromusculaire strategie niet langer een haalbare optie is. Oftewel, een compensatie is de poging van het lichaam om het gebrek aan beweging in een gebied goed te maken door een nieuwe beweging toe te voegen.
Uiteindelijk past je lichaam zich aan deze compensaties aan en kun je niet meer stoppen met de aangeleerde bewegingsdisfuncties. Primaire spieren (agonisten) doen hun werk niet goed en secundaire spieren (synergisten) compenseren dat. Secundaire spieren voeren taken uit waarvoor ze eigenlijk niet geschikt zijn. En daar ben jij je niet eens van bewust. Zoals Lincoln Bradford dat mooi zegt in mijn vorige blog: “je bent bewegingskeuzes kwijtgeraakt.” Je weet simpelweg niet meer hoe je bepaalde bewegingen anders kunt uitvoeren. En dat terwijl je lichaam wel in staat is om die bewegingen beter en efficiënter uit te voeren.
Compensaties op dit niveau vallen dus niet zomaar op, maar leveren wel vaak terugkerende klachten. A-specifieke klachten waarvan de oorzaak niet zo makkelijk verklaarbaar is.
Lastig
De duidelijke compensaties liggen dus voor de hand. Een ander loopgedrag bij pijn aan enkel, kuit of knie valt wel op. Jijzelf, je trainer of therapeut weten in dat geval hoe te handelen. Maar compensaties op neuromusculair niveau zijn lastig te herkennen.
Als jij een beweging wilt maken, maken je hersenen beslissingen waar jij je niet bewust van bent. Je hersenen sturen spieren aan om de taak uit te voeren. En zolang een beweging gehaald wordt, merk jij niets van compensaties. Deze compensaties leiden uiteindelijk echter wel tot klachten. Denk aan de lage rugpijn die vaak terug te leiden is naar overbelasting als gevolg van onvoldoende gebruik van omliggende spieren. Compensaties en daarmee ongecontroleerde bewegingen verhogen zelfs het risico op acute blessures zoals verzwikkingen. Bovendien hinderen compensaties de algemene prestatie.
Kinetische controle
De wetenschap is het er al een tijdje mee eens. Niet een enkele spier voert de beweging uit maar een beweging komt voort uit een kettingreactie van meerdere spieren die aanspannen en ontspannen. Dat noemen we kinetische controle.
Een zwakke schakel, verzwakt die hele kinetische keten. Compensaties zijn zwakke schakels. Wanneer een spier zijn werk niet doet, kan dat vervelende gevolgen hebben voor andere delen in de keten. Een probleem in de enkel, knie of heup kan zomaar de oorzaak van lage rugklachten zijn. Dat is ook de reden dat we voor een holistische aanpak kiezen bij behandelingen. En ons niet alleen op het pijnlijke deel concentreren.
Conclusie
De oorzaak van terugkerende klachten zoals overbelastingen los je niet op met pijnstillers, spierverslappers of behandeling van het pijnlijke deel. Voor een oplossing dien je eerst de kinetische controle, jouw bewegingspatronen, onderbouwd inzichtelijk maken. Met kennis van jouw zwakke ‘schakels’, kun je conclusies trekken en gericht her-trainen.
Leer je hersenen weer de juiste bewegingskeuzes te laten maken en verbeter je bewegingsprestaties voor lange duur. De Performance Matrix Test geeft inzicht en handvatten om bewegingsdisfuncties af te leren.
Dit inzicht is ook van belang voor trainers en paramedische staf. De gezondheid van sporters, die de prestaties moeten leveren, staat voorop. Een verbeterde bewegingsgezondheid betekent beter presteren en minder uitval door blessures. De Performance Matrix test is niet alleen voor individuen, maar kan ook zeker op sportteams toegepast worden.
“Keuze is controle, controle is een keuze!”